Wie steekt zijn geld in beleggingen waarvan zeker is dat ze minder opleveren dan de inleg? Wel, heel veel partijen. Al in negen eurolanden genereren staatsleningen met looptijden tot vijf jaar een negatief rendement. Analisten van JP Morgan becijferden dat de prijs van circa €2000 mrd aan Europese obligaties zo hoog is opgelopen dat het effectief rendement tot onder de nul procent is gezakt.
Hoe is het mogelijk? Natuurlijk zijn er veel partijen die erop speculeren dat de koersen nog verder stijgen nu de ECB zich heeft gemeld als grote koper. De centrale bank heeft €1140 mrd gereserveerd om leningen op te kopen en daarbij gezegd dat alle papier dat hoger rendeert dan -0,2% ingeslagen kan worden. Tot dat niveau loopt de ECB immers nog geen direct verlies. Het kan dus een strategie zijn om leningen te kopen en dan te wachten tot de ECB met haar stofzuiger voorbijkomt.
Animo is beperkt
Het gekke is alleen dat als je marktpartijen vraagt of ze hun stukken aan de ECB willen verkopen, de animo heel beperkt lijkt. Veel waarnemers vragen zich dan ook af of de ECB het programma wel de beoogde anderhalf jaar vol kan houden.
Het probleem zit ‘em natuurlijk bij de pensioenfondsen, verzekeraars en banken die stoïcijns op hun staatsobligaties blijven zitten. Zij kunnen niet anders, omdat ze door hun toezichthouders of vanwege de eigen reglementen worden gedwongen hun geld in ‘risicovrij’ papier te beleggen. Eerder schreef ik al op dit blog dat daar in normale tijden niets mee is, maar dat het nu gewoonweg pervers begint te worden.
‘Ik word daar gek van’
In zijn jongste nieuwsbrief aan zijn klanten getiteld ‘Is de wereld gek geworden?‘ schrijft Han de Jong, hoofdeconoom van ABN Amro, het schitterend op:
“Als mensen gevraagd wordt waarom beleggers volgens hen vasthouden aan obligaties met een negatief rendement, dan is één argument altijd dat veel marktpartijen daartoe door regelgeving worden gedwongen. Er wordt dan doorgaans begripvol geknikt en er valt een verpletterende stilte, wat erop wijst dat men dit blijkbaar een aanvaardbare redenering vindt. Ik word daar gek van.”
De Jong vindt dat we ons moeten afvragen wat dit zegt over onze regelgeving. Het idee achter de wet- en regelgeving is dat het de stabiliteit moet waarborgen. Bovendien moet het individuen beschermen en voorzien van inkomen na hun pensionering.
Gratis geld
De Jong:
“Ik ben deelnemer aan een pensioenfonds en heb een levensverzekering. Een deel van mijn spaargeld zit dus vast bij mijn pensioenfonds en mijn verzekeringsmaatschappij. En als ik het allemaal goed begrijp, vinden de meeste mensen dat het in mijn belang is dat mijn spaargeld wordt belegd met een negatief rendement. Ik kan die logica eigenlijk niet volgen, maar ik lijk de enige te zijn. Wat is er in hemelsnaam mis met mij?”
De stilte is inderdaad oorverdovend, net zoals het belachelijk is dat niemand gilt om extra overheidsinvesteringen. Geld is gratis. Er moeten toch voldoende projecten zijn waar het rendabel in gestoken kan worden.
‘Buy the rumour…’
Inmiddels begin ik er overtuigd van te raken dat de monetaire autoriteiten die op 22 januari tot het opkoopprogramma QE besloten, niet hadden verwacht dat de effecten zo groot zouden zijn. Ze hadden natuurlijk gedacht aan een ‘buy the rumour, sell the fact’-scenario. Zo ging het immers in de VS. Daar daalde de rente vooral in de aanloop naar het programma. Toen het eenmaal uitgevoerd begon te worden, ebden de effecten op de financiële markten weer weg. Aan deze zijde van de oceaan versnellen de bewegingen juist. De rentes dalen nog verder en bovendien zet de val van de euro onverminderd door.
Het verschil met de Amerikaanse QE is natuurlijk dat het aanbod van leningen in de VS enorm groot was, zeker ten tijde van QE1. Toen hadden de VS nog een begrotingstekort van 10%. De Europese landen brengen nu juist hun tekorten snel terug. Daarnaast speelt er nog, zo benadrukt Han de Jong, dat beleggers die dollars ontvingen van de Fed een veel grotere keus hadden aan beleggingsmogelijkheden dan de beleggers die nu euro’s krijgen van de ECB.
Helikoptergeld
Zoals ik afgelopen weekend al schreef, speelt de kapitaalmarkt in de VS een veel grotere rol in de financiering van economische activiteiten dan hier. Daar kun je met je geld dus uitwijken naar veel meer soorten leningen, securitisaties en andere beleggingen dan in Europa. Om die reden kan ook verwacht worden dat de Amerikaanse QE veel effectiever is dan de Europese. De kans dat hier al die ECB-miljarden in het financiële systeem blijven hangen – of juist de regio verlaten – is veel groter.
Om die reden had het volgens mij veel beter geweest als de ECB niet tot QE had besloten, maar in plaats daarvan voor helikoptergeld had gekozen. De ECB had die €1140 mrd gewoon onder alle ingezetenen van de eurozone kunnen uitdelen, een cheque van €3454 voor iedereen. Dat had de economie zeker uit het slop gehaald en de deflatoire wind doen keren.
Op hol
We zien momenteel alle financiële markten op hol slaan en menigeen begint bang te worden voor financiële zeepbellen. Dat was niet nodig geweest, denk ik. Lees svp nog eens mijn stukje ‘Een cheque voor iedere inwoner van de eurozone‘. Volgens John Muellbauer, hoogleraar in Oxford, had dat gewoon gekund volgens de richtlijnen van de ECB.
Ik heb begrepen dat deze econoom vorig jaar een presentatie heeft gehouden voor de centrale bankiers van Europa. Ze zagen er te veel problemen in, maar als ze het hadden gedaan hadden ze veel gekte voorkomen. En als bijkomend voordeel had Europa in één klap superpopulair geweest.
Marcel de Boer 