Het VK wordt irrelevant in Europa

De Duitse minister van financiën Wolfgang Schaüble noemde het zondag in een interview met de Financial Times ‘onvoorstelbaar’ dat het Verenigd Koninkrijk een toekomst buiten de Europese Unie zou zoeken. Hij beloofde dat Berlijn alles zal doen om een ‘Brexit’ te voorkomen.

Natuurlijk is het VK een belangrijke liberale partner voor Duitsland in de Europese discussies over deregulering en vrijhandel met de wereld buiten de unie. Maar afgezien daarvan begin ik me echt af te vragen waarom Berlijn niet gewoon zegt: opgeruimd staat netjes. En wel om twee redenen.

Concessies

Allereerst zullen de Duitsers niet zijn vergeten hoe premier David Cameron eind 2011, toen de eurocrisis een van zijn hoogtepunten bereikte, de aanpak daarvan geweldig meende te moeten frustreren. Cameron sprak toen zijn veto uit over een nieuw begrotingspact tussen de leden van de eurozone, terwijl hem dat als niet-euroland helemaal niet aanging. Hij wilde simpelweg wat concessies van de Europese leiders afdwingen die niets met de begrotingsregels te maken hadden. Het gevolg was dat er een soort van verdrag moest worden opgetuigd buiten de standaard EU-teksten. Berlijn zag dit als een vorm van obstructie op het beroerdst mogelijke moment.

Daarnaast heeft Cameron, zo legt Holger Schmieding van Berenberg Bank in een recente nieuwsbrief uit, een ontwikkeling versterkt die centrum-rechts in Duitsland juist zestig jaar lang met alle macht heeft proberen tegen te gaan, namelijk de opkomst van een populistisch rechtse beweging in het land. Aangezien de Brit – in 2010 – besloot om met zijn Conservatives uit de centrumrechtse fractie in het Europees Parlement te stappen en samen te gaan werken met diverse randgroeperingen uit andere landen, inclusief Alternative für Deutschland (AfD), heeft hij hij het populisme profiel gegeven. En dat geldt zeker voor de AfD. Cameron heeft dus de machtspositie van kanselier Merkel aangetast en dat zal ze hem niet snel vergeven.

Juncker

De ironie is hier overigens dat Cameron door het besluit om uit de rechtse EP-fractie te stappen nu opgescheept zit met Jean-Claude Juncker. Als de Conservatives in de fractie waren gebleven, had hij tegen spitzenkandidaat Juncker kunnen stemmen.

Dat de Luxemburger de Europese Commissie gaat leiden, tekent de afnemende relevantie van de Britten binnen Europa. Omdat zij in feite slechts lid willen zijn van de interne markt en niet van een of andere politieke unie, blijven ze overal buiten: buiten Schengen, buiten de euro, buiten de begrotingsunie. En dat betekent dat ze op steeds minder terreinen meepraten.

Breed perspectief

Schmieding vindt het 100 jaar na het begin van de Eerste Wereldoorlog aardig om dat in breed perspectief te plaatsen. Duitsland, Frankrijk en de meeste buurlanden hebben na de verschrikkingen tussen 1914 en 1945 besloten om niet meer te vechten en in plaats daarvan steeds meer onbreekbare verbanden aan te leggen. De Britten hebben dat nooit begrepen en al helemaal niet wat dit voor hun aloude Europese beleid betekent:

‘Parts of the British public may not have fully grasped that this close cooperation on the continent has invalidated Britain’s time honoured balance-of-power approach to European politics. Staying largely aloof apart from occasionally tilting the balance between competing European powers this way or that no longer works. When the hard decisions are taken, France, Germany and Poland now usually side with each other even if they may not all be great personal fans of Juncker.’

Als ze niet echt mee willen doen, moeten ze er dan maar uit? Wel, dat is aan de Britten zelf. Maar die zouden daar nog even goed over moeten nadenken, stelt diezelfde Schmieding. Niemand weet natuurlijk hoe het voor ze uitpakt, maar er is wel een aardige historische analogie te maken.

Tussen 1958 en 1972 dachten de Britten dat ze buiten het Europese project konden blijven. Dat was toch niet zo’n goed idee. Want terwijl de leden van de EEG steeds meer met elkaar begonnen te handelen, ging dat ten koste van de Britten. Zij zagen hun marktaandeel in West-Duitsland ruimschoots halveren (zie grafiek).

Vanaf het moment dat het VK zich toch aansloot, herstelde het marktaandeel weer. (Wat het effect was van de Noordzee-olie die vanaf de jaren zeventig begon te stromen, meldt Schmieding niet, maar ik vond de ontwikkeling die de econoom schetst gewoon te mooi om ‘em niet te laten zien.)

De vraag is natuurlijk of een Brexit betekent dat het VK ook uit de Europese Ruimte stapt. Vermoedelijk niet. Het land zal wel dezelfde status krijgen als Noorwegen of Zwitserland. Hoewel? Het land zal dan geen invloed hebben op de gemeenschappelijke regels van de interne markt en of het zo’n marginale rol kan spelen, ligt niet al te zeer voor de hand. Schmieding:

‘Nobody knows the extent to which the common market would unravel for the UK. But the mere risk that the UK would no longer be a base for free access to more than 500 million European consumers could divert investment and trade away from the UK. History does hold lessons worth heeding.’